Θέματα και Απαντήσεις Πανελλαδικών Εξετάσεων 2024 στο μάθημα Αρχαίων

.

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2024

 

                                                                              

                                                                               Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 

           Α1.

 

1. Λάθος (ἵνα μὴ κατὰ πόλεις μηδὲ δήμους οἰκῶμεν ἰδίοις ἕκαστοι

 

                   διωρισμένοι δικαίοις)

 

2. Σωστό (ὥσπερ ἀγέλης συννόμου νόμῳ κοινῷ συντρεφομένης)

 

3. Λάθος (Οὐ γάρ ὡς Ἀριστοτέλης συνεβούλευεν αὐτῷ,… πολέμων

 

     πολλῶν καὶ φυγῶν ἐνέπλησε καὶ στάσεων ὑπούλων τὴν

 

       ἡγεμονίαν)

 

4. Σωστό οὓς τῷ λόγῳ μὴ συνῆγε τοῖς ὅπλοις βιαζόμενος

 

           5. Λάθος ( προσέταξεν ἡγεῖσθαι πάντας, συγγενεῖς δὲ τοὺς ἀγαθούς, ἀλλοφύλους δὲ τοὺς          

 

                 πονηρούς·)

 

 

 

Β1. Ο Πλούταρχος, για να εξυπηρετήσει τους σκοπούς του δικού του έργου

 

συνδέει το έργο του Αλέξανδρου με τη στωική διδασκαλία για την οικουμενική

 

(κοσμική) πόλη. Έτσι παρουσιάζει κάποια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της

 

προσωπικότητας του Έλληνα στρατηλάτη. Το πρώτο είναι η πεποίθηση πως

 

ο Αλέξανδρος έρχεται ως «κοινός αρμοστής και διαλλακτής ὃλων». Στόχος

 

του είναι να επιβάλει μια οικουμενική τάξη πραγμάτων και να συμφιλιώσει

 

όλους τους λαούς. Δηλαδή, ο Πλούταρχος θεωρούσε πως ο Αλέξανδρος

 

οραματιζόταν ένα οικουμενικό κράτος στο οποίο όλοι οι λαοί θα ζούσαν

 

ισότιμα και δεν θα αισθάνονταν κάποιοι ότι ήταν υποταγμένοι σε άλλους,

 

πράγμα που θα γεννούσε εξεγέρσεις και συνωμοσίες από τη μία πλευρά,

 

αλλά και τιμωρητικές συμπεριφορές από την πλευρά του κατακτητή.

 

Δεύτερο γνώρισμα της προσωπικότητας του Αλεξάνδρου είναι η

 

φιλειρηνική του διάθεση αλλά και στάση απέναντι στους λαούς που

 

κατέκτησε, με στόχο να επεκτείνει, αλλά και να σταθεροποιήσει την

 

κυριαρχία του Αλέξανδρου με τις ακόλουθες ενέργειες:

 

α) την ειρηνική ένταξη των φυλών και των λαών που συναντούσε κατά την

 

εκστρατεία του, αλλά και τη χρήση της δύναμης των όπλων για όσους δεν

 

έπειθε να ενωθούν μαζί του χωρίς αντίσταση (συνῆγε τοῖς ὅπλοις βιαζόμενος),

 

β) την ενσωμάτωση των κατακτημένων λαών στο κράτος του, μέσα από ένα

 

πρόγραμμα πολιτισμικής ομογενοποίησης (με ανάμειξη των ηθών και εθίμων,

 

ανάμειξη των διαφορετικών τρόπων ένδυσης και διατροφής και με

 

ενθάρρυνση ή οργάνωση μεικτών γάμων),

 

γ) τη νέα αντίληψη για την πατρίδα, αφού πλέον πατρίδα τους είναι η

 

οικουμένη, και όχι μόνο η πόλη από την οποία προέρχονταν (πατρίδα μὲν τὴν

 

οἰκουμένην), ενώ επιπλέον ακρόπολη και φρουρά τους είναι το στρατόπεδο

 

(ἀκρόπολιν δὲ καὶ φρουρὰν τὸ στρατόπεδον),

 

δ) με τις νέες ηθικοπολιτικές αντιλήψεις, δηλαδή αφενός την υπέρβαση του

 

παραδοσιακού διαχωρισμού μεταξύ Ελλήνων και βαρβάρων (μὴ Ἑλλήνων) με

 

βάση τον τόπο καταγωγής και εξωτερικά πολιτισμικά στοιχεία (ενδυμασία,

 

οπλισμός), κι αφετέρου την καθιέρωση ενός νέου, ηθικού κριτηρίου

 

διαχωρισμού (τὸ μὲν Ἑλληνικὸν ἀρετῇ τὸ δὲ βαρβαρικὸν κακίᾳ τεκμαίρεσθαι).

 

Ο Αλέξανδρος παρουσιάζεται εδώ σαν να έχει σχεδιάσει και να εφαρμόζει ένα

 

πρόγραμμα πολιτισμικής ομογενοποίησης. Πάντως, ο νέος ελληνιστικός

 

κόσμος, η οικουμένη, που προέκυψε από την εκστρατεία του Αλεξάνδρου

 

ανέδειξε καινούργιες αξίες, που υπονόμευσαν τις αξίες των πόλεων-κρατών·

 

και στο ηθικοπολιτικό επίπεδο, η ηθική του δασκάλου του Αλεξάνδρου, του

 

Αριστοτέλη, αντιστοιχούσε στη μικρή κλίμακα μιας πόλης και όχι στην

 

αναδυόμενη οικουμένη.

 

Η δημιουργία της απέραντης αυτοκρατορίας, ανοίκεια για τα δεδομένα της

 

ελληνικής πολιτικής πραγματικότητας, έρχεται σε αντίθεση με κοσμοθεωρίες

 

που στηριζόταν στην πόλη-κράτος και στη δημοκρατία. Αυτό βέβαια δε

 

σημαίνει ότι η αγάπη προς την πατρίδα έπαψε να θεωρείται βασικό

 

καθήκον, ωστόσο ήδη οι Κυνικοί επαναπροσδιορίζουν τη σημασία του όρου.

 

Καθώς το άτομο δεν προσδένεται ούτε περιορίζεται στην πόλη και τον τόπο

 

του, ο όρος διευρύνεται, για να συμπεριλάβει ολόκληρο τον κόσμο. Η

 

αντίληψη ότι υπάρχει ουσιαστική και φυσική σύνδεση του καθενός με την

 

ανθρωπότητα, η προτεραιότητα της ανθρώπινης ιδιότητας, είναι η βάση του

 

στωικού κοσμοπολιτισμού.

 

 

 

Β2. Ο Ζήνων ο Στωικός φιλόσοφος, όπως παρουσιάζεται στο απόσπασμα

 

από το έργο του Πλουτάρχου περιγράφει την ιδανική πολιτεία, στην οποία οι

 

πολίτες δεν ζουν σε πόλεις και δήμους με χωριστούς κανόνες δικαίου (ἵνα μὴ

 

οἰκῶμεν κατὰ πόλεις μηδὲ δήμους ἕκαστοι διωρισμένοι ἰδίοις δικαίοις).

 

Αντίθετα ζουν ενωμένοι σε ένα σχηματισμό συμπολιτών με κοινούς νόμους,

 

με ίδιο δηλαδή τρόπο ζωής και με μια κοινή τάξη πραγμάτων. Μάλιστα η

 

άποψή του γίνεται καλύτερα κατανοητή με την παρομοίωση της κοινότητας

 

αυτής με μια αγέλη ζώων που βόσκει και τρέφεται κάτω από έναν κοινό νόμο,

 

τον νόμο της φύσης. (ὥσπερ ἀγέλης συννόμου συντρεφομένης νόμῳ κοινῷ).

 

Την ίδια αντίληψη συναντάμε στο έργο του Ρωμαίου αυτοκράτορα Μάρκου

 

Αυρήλιου, «τά εἰς ἑαυτόν». Και ο αυτοκράτορας-φιλόσοφος, ο οποίος

 

ασπάζεται τις αρχές της στωικής φιλοσοφίας θεωρεί τον εαυτό του μέρος ενός

 

συνόλου που κυβερνιέται από φυσικούς νόμους. (είμαι μέρος ενός συνόλου

 

που υπακούει σε φυσικούς νόμους). Η ευνομία αποτελούσε μόνιμο αίτημα

 

στη θεωρία και την πρακτική της ελληνικής αρχαιότητας. Ένας από τους

 

υποστηρικτές της δημοκρατίας, ο λεγόμενος “Ανώνυμος του Ιαμβλίχου”

 

συνοψίζει τα πλεονεκτήματά της, αξιολογώντας την ως «ό,τι καλύτερο για το

 

σύνολο και για το άτομο». Στους Στωικούς, ο νόμος είναι ουσιαστικό στοιχείο

 

της πόλης, που ορίζεται ως ένα «πλήθος ανθρώπων που διοικούνται από τον

 

νόμο» τον φυσικό νόμο που ισχύει για όλα τα πράγματα.

 

     Δεύτερη ομοιότητα που εντοπίζεται στα δύο κείμενα είναι η αντίληψη πως οι

 

πολίτες αυτής της πολιτείας συνδέονται μεταξύ τους με κοινούς δεσμούς και δεν

 

διαχωρίζονται, όλοι ανήκουν σ’ ένα σύνολο και δεν υπάρχει η διάκριση των

 

πολιτών της πόλης σε ελεύθερους και δούλους, επειδή η κοινωνία είναι

 

ενιαία με την δική τους εκούσια συναίνεση. Πρέπει, όμως, να διευκρινιστεί ότι

 

αυτή η κοσμική αυτοκρατορία δεν νοείται ως πολιτική δύναμη, αλλά κυρίως

 

ως πνευματική ενότητα γνώσης και βούλησης, η οποία περιοριζόταν εκ

 

των πραγμάτων μόνο στους σοφούς. Ο Στωικός Ζήνων κάνει τη δική του,

 

εναλλακτική, πολιτική πρόταση για την ιδανική πολιτεία, ( ὥσπερ ὄναρ ἢ

 

εἴδωλον εὐνομίας φιλοσόφου καὶ πολιτείας )στο πλαίσιο όμως μιας εποχής

 

που αλλάζει. Η πολιτεία του είναι σύλληψη που αποτυπώνει και εξυπηρετεί τις

 

νέες συνθήκες που δημιουργήθηκαν μετά τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου

 

στην Ανατολή. Όμοια και στο απόσπασμα του Μάρκου Αυρήλιου διαβάζουμε

 

την παραδοχή του ότι οι πράξεις του θα κατευθύνονται προς το κοινό καλό,

 

τίποτα έξω από την κοινότητα (δεν θα πράξω τίποτα το ακοινώνητο) με στόχο

 

να επικρατήσει η ευνομία και η αρμονική ζωή (δεν μπορεί παρά να κυλά

 

αρμονικά η ζωή).

 

 

 

Β3.      α) ένταση

 

β) προαιρετική

 

γ) κράση

 

δ) πληθυσμού

 

ε) χρήσης

 

 

 

Β4.      1 γ

 

2 α

 

3 β

 

4 α

 

5 α

 

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 

Θουκυδίδης, Ἱστορίαι, Θ 81.1-2 (εκδ. H.S. Jones και J.E. Powell, Thucydidis Historiae, Oxford Classical Texts, Οξφόρδη 1902)

 

Γ1. Οι επικεφαλής (αρχηγοί) στη Σάμο και κυρίως ο Θρασύβουλος επιμένοντας πάντα στην ίδια γνώμη, αφού αποκατέστησε τα πολιτικά πράγματα (τη δημοκρατία) ώστε να φέρουν πίσω τον Αλκιβιάδη, και τελικά από την εκκλησία του δήμου (από τη συνέλευση του λαού) αφού έπεισε τη μεγάλη πλειοψηφία των στρατιωτών και αφού αυτοί αποφάσισαν την επάνοδο στην πατρίδα του Αλκιβιάδη και την αμνηστία του, εκείνος αφού έπλευσε προς τον Τισσαφέρνη, έφερε πίσω στη Σάμο τον Αλκιβιάδη, γιατί πίστευε (πιστεύοντας) αυτή ως μοναδική σωτηρία (ότι μοναδική σωτηρία ήταν) αν αποσπούσε κι έφερνε προς το μέρος τους τον Τισσαφέρνη από τους Πελοποννησίους.

 

Γ2. Οι σκοπιμότητες που εξυπηρετούνται είναι:

 

1. Εκφοβισμός της ολιγαρχικής κυβέρνησης των Αθηνών με αποτέλεσμα να πετύχει ευκολότερα τη διάλυση των εκεί πολιτικών λεσχών.    «ἵνα οἵ τε οἴκοι …διαλυθεῖεν»

 

2. Εξύψωση της εκτίμησης του στρατού της Σάμου προς το πρόσωπό του. «καὶ οἱ ἐν τῇ Σάμῳ … ἄγοιεν»

 

3. Έμπνευση μεγαλύτερου θάρρους «καὶ αὐτοὶ … θαρσοῖεν»

 

4. Διεύρυνση του χάσματος μεταξύ Τισσαφέρνη και Πελοποννησίων, έτσι ώστε να χάσουν τις ελπίδες τους. «οἵ τε πολέμιοι … ἐκπίπτοιεν».

 

 

 

Γ3. α. πλῆθος : πλήθεσι

 

             ἰδίαν : ἰδιαιτέραν, ἰδιωτέραν

 

           πολλά: πλεῖστα

 

           ἑαυτοῦ : ὑμᾶς αὐτάς

 

           ὑπαρχουσῶν: ὑπαρχόντων

 

           ἐλπίδων: ἐλπίδι

 

 

 

Γ3.β.  ἒπεισε: πέπεικε

 

           ψηφισαμένων: ἐψηφισμένων

 

          πλεύσας: πεπλευκώς

 

         κατῆγεν : καταγήοχε/κατῆχε

 

 

 

Γ4. α. τά πράγματα: αντικείμενο του ρήματος μετέστησε.

 

           ἂδειαν: αντικείμενο στη μετοχή ψηφισαμένων

 

         ὡς τόν Τισσαφέρνην: εμπρόθετος προσδιορισμός κατεύθυνσης σε πρόσωπο στη μετοχή πλεύσας

 

         ἐκκλησίας: υποκείμενο της μετοχής γενομένης

 

         τῶν μελλόντων: έναρθρη επιθετική μετοχή, γενική αντικειμενική στον όρο ἐλπίδας

 

          οἲκοι: επιρρηματικός προσδιορισμός στάσης σε τόπο στη μετοχή ἒχοντες

 

           τῷ Τισσαφέρνει: δοτική αντικειμενική στον όρο πολέμιοι

 

 

 

Γ4. β. Επιρρηματική χρονική μετοχή, δηλώνει το προτερόχρονο ως προς τη χρονική βαθμίδα, συνημμένη στο εννοούμενο υποκείμενο Θρασύβουλος (οὗτος) του ρήματος κατῆγεν, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα.

 

Ανάλυση: Ἐπειδή ἒπλευσε/πλεῦσαι – πλεύσειε

 

 

 

 

 

 

.